Nguyễn Tường

TÌNH YÊU DUY NHẤT CỦA ANH

Chỉ nói “Anh Yêu Em” thôi
không bao giờ dường như đủ ý.
Anh đã nói nhiều lần câu ấy.
Anh sợ em sẽ không hiểu ra
ý thật sự anh muốn nói là.
Làm sao có thể diễn tả hết
cảm xúc và lòng anh tha thiết
trong chỉ ba chữ nhỏ nhoi thôi.
Nhưng đến khi anh tìm ra rồi
một cách khác để em hiểu được
lời “Anh Yêu Em” cách chân thực
thì lúc đó em hiểu tình anh.
Vậy dù bất kể bao nhiêu lần
anh nói em câu yêu thương đó,
Em đừng bao giờ coi nhẹ nó.
Bởi em là cả cuộc đời anh,
và là tình yêu duy nhất anh.
Anh yêu em bây giờ hơn cả
những gì từ trước nay anh đã.

Nguyễn Tường

NY, Jan 18, 2015

QUÀ TẶNG TÌNH YÊU
CỦA ANH LÍNH THỦY

Gửi: Đô đốc Lực lượng Hải quân,
ngài David L. McDonald.

Thưa ngài Đô đốc, dẫu biết rằng
lá thư này chậm mất một năm,
nhưng tôi mong ngài nhận được nó.

Mười hai người tất cả trong đó
cùng nhờ tôi viết những dòng này.

Tết năm ngoái, ở nước Mỹ ngài,
tôi đến du lịch cùng bạn gái.

Năm ngày gặp lắm điều trở ngại,
mọi thứ cứ như rối tung lên,
chúng tôi không một phút bình yên.

Đêm giao thừa, chẳng may mất của,
chúng tôi phải đành lòng dùng bữa
ở một tiệm ăn hạng bình dân.

Chẳng có chút không khí đầu năm,
cả trong tim cũng như ngoại cảnh.

Tối hôm đó trời mưa và lạnh.
trong tiệm ăn chỉ có 5 bàn
là có khách lác đác vào ăn,
nói tóm lại vô cùng tẻ nhạt.

Hai bàn người Đức ngồi hai cặp.
Gia đình người Pháp nọ một bàn.

Một bàn anh lính thủy cô đơn.

Trong góc một cụ già chơi nhạc,
tiếng piano buồn chậm chạp.

Tôi đảo mắt quan sát xung quanh
mọi người lo nuốt vội, ăn nhanh,
mặt ai cũng buồn trơ như đá.

Chỉ anh lính thủy vui hơn cả;
vừa ăn, anh vừa viết lá thư
rồi mỉm cười cứ tưởng y như…

Bạn gái tôi gọi món ăn Pháp,
vì nghe nhầm họ đưa thứ khác,
chúng tôi không sao nuốt cho trôi.

Tôi bất bình to tiếng một hơi,
còn cô bạn ngồi khóc tấm tức.

Ông bố bàn người Pháp đang bực,
đét đít cậu con khóc ré lên.

Còn cặp vợ chồng Đức bàn bên,
cô nàng mắng anh chàng suốt buổi.

Một bà cụ bán hoa vào tới,
chân mang đôi giày ướt nước mưa
đến từng bàn mời mọc khách mua,
nhưng chẳng một ai thèm liếc thử.

Bà mệt mỏi gọi người phục vụ:
“Làm ơn cho một bát súp rau!”
rồi quay sang ông cụ thở phào:
“Hôm nay ế ghê Joseph ạ,
cả chiều không bán bông nào cả.

Đón giao thừa một bát súp rau,
anh nghĩ xem có chán không nào?”

Ông cụ chỉ tay cười chua chát,
thùng tiền “tip” trống không một cắc.

Vừa khi, anh lính thủy ăn xong,
đứng dậy đến bên giỏ hoa hồng:

“Thưa cụ bao nhiêu hai bông ạ!”

“Hai đô la, khỏi cần trả giá!”

Kẹp tờ thư vào một bông hoa
anh đưa cụ 20 đô la.

“Thưa ông, tôi không có tiền thối,
xin cảm phiền đợi tôi đi đổi.”

Anh cúi hôn má cụ: “Thưa bà
Năm mới, xin nhận đó làm quà.”

Còn một bông hồng màu đỏ chói
anh đến chỗ tôi, lịch sự nói:

“Thưa anh, tôi xin phép tặng hoa
cho người đẹp anh, được không à?”

Đặt hoa vào bạn tôi, anh chúc
tất cả mọi người nhiều hạnh phúc
rồi bước nhanh ra khỏi tiệm ngay.

Tất cả thực khách đều ngưng tay,
ai cũng nhìn theo anh lính thủy.

Một thoáng lặng im, rồi không khí
chợt bừng lên tràn ngập tiệm ăn
như pháo hoa năm mới hân hoan.

Bà cụ đi đổi tiền về kịp
chia 10 đô cho ông Joseph:

“Đây là quà năm mới của tôi,
anh phải nhận một nửa chia vui.”

Ông cụ cười tươi như ngày hội,
chơi ngay bài “Chúc Mừng Năm Mới”.

Xung quanh bỗng nhiên vui lạ thường,
ông người Pháp còn gọi rượu vang
đi các bàn mời từng người uống.

Chuyện đổi thay quá sức tưởng tượng
chỉ một giờ trước cũng nơi đây
chúng tôi như những kẻ tù đày
trong tiệm ăn tồi tàn là vậy,
mà cuối cùng giao thừa năm ấy
thành lần vui tuyệt nhất xưa nay.

Thưa Đô đốc, những điều trên đây
tôi muốn kể cho ngài nghe biết.

Trong Hải quân ngài quyền trên hết,
tôi nghĩ rằng ngài cũng muốn nghe
về món quà người lính thủy kia
đã mang tới chúng tôi năm ngoái.

Là tâm hồn tình yêu tươi mới
đã tặng ban vào tối giao thừa.

Cám ơn ngài đã đọc lá thư,
và xin chúc một năm vui khỏe.

Nguyễn Tường,
New York City

NHỮNG VÌ SAO

Trong thời gian tôi đi chăn cừu
trên vùng sườn núi Luberon,
có khi liên tiếp suốt mấy tuần
tôi không thấy một người lui tới,
chỉ thui thủi một mình tôi với
con chó Labri và đàn cừu.
Thỉnh thoảng cũng có một thầy tu
sống ẩn dật ở vùng núi Ure
đi qua đây kiếm loài dược thảo
hoặc thấy nét mặt các thợ mỏ
đầy bụi bặm xứ Piémont,
nhưng họ là những người làm công,
người chất phác, lầm lì quen thói,
sống cô đơn quen nên ít nói,
và hơn nữa họ chẳng biết gì,
về những chuyện bàn tán dưới kia.
Vì thế cứ khoảng chừng nửa tháng,
khi nghe tiếng lục lạc văng vẳng
từ chỗ đường mòn dưới núi lên
của con la nông trại vùng bên
mang lương thực cho tôi đến hẹn,
rồi tôi thấy dần dần xuất hiện
bộ mặt thằng nhỏ miarro
hay chiếc khăn hung đỏ trùm đầu
của thím già Norade giúp việc,
là lòng tôi sướng vui muốn chết.
Tôi yêu cầu họ kể cho nghe
về những chuyện dưới đồng bằng kia,
những buổi lễ nhà thờ rửa tội,
những đám cưới, đám hỏi, lễ hội…
Nhưng điều tôi thích nhất vẫn là
tin tức về cô gái chủ nhà,
vị tiểu thư Stéphanette,
nổi tiếng toàn vùng về sắc đẹp.
Cố làm như chẳng mấy quan tâm,
thỉnh thoảng tôi buông lời hỏi thăm
nàng có thường hay đi dạ hội,
có chăng nhiều chàng đang đeo đuổi.
Và nếu ai hỏi lợi ích chăng
cho cái thân phận kẻ nghèo nàn
của một tên chăn cừu miền núi,
thì tôi rằng tôi hai mươi tuổi
với tôi Stéphanette là người
thiếu nữ đẹp nhất trên trần đời.
Thế rồi, một hôm Chủ nhật nọ,
tôi chờ lương thực cho đợt đó,
nhưng sao lần này chưa thấy ai.
Từ sáng, tôi nghĩ bụng thế này:
“Có lẽ nhà thờ đang lễ lớn.”
Đến trưa, một trận mưa đổ xuống,
tôi lại cho rằng bởi đường trơn,
nên con la chưa thể lên đường.
Mãi đến ba giờ chiều, mưa tạnh,
trời quang đảng, sườn núi lấp lánh
nước mưa và ánh sáng mặt trời.
Tôi nghe trong tiếng giọt nước rơi
trên cành lá và róc rách suối
sau cơn lũ ào ào chảy vội,
tiếng lục lạc leng keng con la,
ôi vui tươi nghe cứ như là
tiếng chuông Lễ Phục Sinh tuôn đổ.
Nhưng không phải lần này thằng nhỏ,
cũng chẳng phải thím Norade già.
Bạn thử đoán là ai không à?
Chính vị tiểu thư của tôi đấy!
Stéphanette đích thân đến vậy.
Nàng ngồi ngay ngắn trên lưng la,
má hồng vì khí núi thổi qua
và gió sau cơn mưa dịu mát,
giữa những chiếc giỏ mây nâu nhạt.
Thằng nhỏ đang bị bệnh hôm qua,
còn thím Norade về thăm nhà.
Nàng Stéphanette xinh đẹp tuyệt
vừa trên lưng la xuống cho biết.
Nàng còn nói thêm vì lạc đường
cho nên không thể đến sớm hơn.
Nhưng trông nàng ăn mặc đẹp đẽ,
trên đầu kết băng hoa gọn ghẽ
và chiếc váy thêu đăng ten hồng,
tôi thấy nàng có vẻ vừa xong
một buổi dạ vũ vui nào đó
hơn là đã dọ dẫm trên cỏ
đi tìm đường nên chậm đến đây.
Ôi, người đâu xinh đẹp thế này!
Tôi đắm nhìn nàng không rời mắt.
Thật tình nói chưa hề được gặp
hoặc thấy nàng gần sát thế này.
Mùa đông, khi cừu đã lùa bầy,
tôi về nông trại dùng cơm tối,
thỉnh thoảng thấy nàng ngang qua vội,
chẳng mấy khi dừng lại chuyện trò
với kể ăn người ở bao giờ,
luôn trang điểm kiêu kỳ đúng mực….
Thế mà bây giờ tôi diễm phúc
có nàng đứng ngay trước mặt tôi,
và chỉ có một mình tôi thôi,
vậy sao tôi không bối rối chứ?
Sau khi lấy đồ ăn các thứ,
nàng bắt đầu đưa mắt rảo quanh.
Nàng vén nhẹ chiếc váy mỏng tênh
để khỏi lấm, bước vào xem thử
chỗ góc lán hàng đêm tôi ngủ,
tấm da cừu và chiếc ổ rơm,
cái áo choàng rộng móc trên tường,
chiếc gậy và cây súng bắn đá …
Các thứ ấy làm nàng thấy lạ.
-Thì ra chỗ ngủ có vậy thôi,
anh mục đồng tội nghiệp của tôi!
Sống một mình chắc buồn lắm nhỉ?
Thường làm gì? Có hay suy nghĩ?
Tôi muốn nói, “Chỉ nhớ cô thôi,
thưa cô chủ đáng quý của tôi.”
Phải như thế mới là trung thực,
nhưng bối rối tôi không nghĩ được
phải nói với cô những lời nào.
Tôi tin chắc nàng hiểu tại sao,
nhưng cô nàng quả là tinh nghịch
lại lấy đó làm điều vui thích
và cố tình trêu chọc hỏi tôi:

– Thế anh mục đồng của tôi ơi
cô bạn gái thân của anh đấy
có thỉnh thoảng đến thăm không vậy?
Cô ấy hẳn là con dê vàng
hay nàng Estérelle cao sang
múa trên các đỉnh cao vòi vọi?

Trong lúc nàng đang đặt câu hỏi
chính cô dáng điệu giống nàng tiên
Estérelle xinh đẹp dịu hiền.
với nụ cười vô cùng duyên dáng,
đầu hơi ngả ra sau một thoáng
vẻ vội vàng như muốn ra về.

– Thôi chào tạm biệt mục đồng nhe!

– Dạ, xin chào tạm biệt cô chủ.

Thế là nàng không còn chỗ cũ,
ra đi thoăn thoát bỏ lại tôi.
Khi nàng đã khuất sau lưng đồi,
tôi tưởng chừng những viên sỏi nhỏ
dưới chân la đang rơi đâu đó
trong lòng tôi vang vọng từng viên.
Tôi cứ nghe tiếng đó liên miên
suốt buổi chiều không thèm nhúc nhích,
chỉ sợ tan tành giấc mộng tuyệt.

Chiều xuống, thung lũng ngả sang lam
và súc vật chen lấn theo đàn
be be kéo nhau về chuồng trại,
tôi bỗng nghe tiếng ai vọng lại
từ phía dưới sườn núi không xa,
và kìa vị tiểu thư chúng ta,
nhưng không còn nét vui tươi nữa
mà run rẫy vì lạnh và sợ.
Có lẽ khi vừa xuống lưng đồi
nàng đã gặp con suối ngập bồi
sau trận mưa giông chiều bất chợt,
nàng suýt bị trôi theo dòng nước
sau khi cố tìm cách vượt qua.
Nghiệt một nỗi nông trại còn xa,
nàng một mình không sao về được,
còn tôi thì đàn cừu đang ướt
không thể bỏ chúng lại mà đi.
Ý nghĩ phải ngủ lại đêm khuya
làm nàng băn khoăn nhìn thấy rõ
phần sợ mẹ cha trông vò võ.
Tôi cố lựa lời để trấn an:

– Trời tháng bảy đêm ngắn tựa gang…
Không sao đâu, cô nên chịu khó.
Tôi vội vàng nhóm ngọn lửa nhỏ
để nàng hơ chân và hong khô
bộ áo ướt sũng tự bao giờ.
Nhìn đôi mắt nàng rươm rướm lệ
tôi cũng muốn khóc theo như thế.

Rồi bầu trời buông hẳn màn đêm.
Chỉ còn chút vầng dương thoáng êm
trên đỉnh núi, và làn hơi sáng
mong manh ở phía mặt trời lặn.
Tôi muốn nữ chủ nhân vào trong
ngủ trên chỗ tôi vừa dọn xong.
Tấm da cừu đẹp còn tinh mới
trên ổ rơm hương thơm phơi phới;
tôi chúc nàng một giấc ngủ ngon,
tôi ra ngoài, để nàng bên trong…
Xin có trời đất chứng giám hộ,
mặc dù lửa tình tôi hực hở
nhưng không có ý xấu trong lòng,
tôi hãnh diện nghĩ tới phía trong,
bên cạnh đàn cừu có cô gái –
như con cừu non nhất trang trại –
đang nằm ngủ một giấc an bình,
nàng là con gái ông chủ mình.
Đêm nay bầu trời rất thăm thẳm
đẹp như tôi chưa hề được ngắm,
những vì sao lấp lánh trên cao….

Bỗng chấn song xịch mở phía sau,
nàng Stéphanette đang dạo bước.
Nàng không tài nào chợp mắt được
vì đàn cừu chốc lại cựa mình
làm đống rơm sột soạt thình lình
hoặc chúng be be khi mơ ngủ.
Nàng thích ra ngồi bên đống lửa.
Thấy vậy, tôi vội lột khỏi ra
khoác lên vai nàng tấm áo da,
rồi khơi ngọn lửa cho thôi lạnh
và hai chúng tôi ngồi bên cạnh,
im lặng không biết nói năng gì.

Nếu bạn ngủ ngoài trời một khi,
bạn thừa biết trong lúc đang ngủ
cả một sự nhiệm huyền vũ trụ
đang bừng lên trong cõi vắng thanh.
Lúc ấy tiếng suối rõ tinh anh,
những ao hồ nhen tia lửa lạ.
Những thần linh từ đâu thong thả
đi lại tự do quanh núi rừng,
và trong không gian nghe bỗng dưng
tiếng sột soạt xen lời khe khẽ
tưởng chừng như cành cây vươn nhẹ
mọc dài thêm sau phút chuyển mình.
Ban ngày là đời sống tạo sinh
như con người, chim muông, cầm thú,
còn đêm là đời sống thật sự
của thực vật, sự vật quanh bên.
Nếu chưa quen sự sống về đêm
có khi ta vô cùng sợ hãi.
Thế nên tiểu thư ta cũng vậy,
cứ mỗi lần nghe tiếng động gì
dù rất xa và nhỏ li ti,
cũng run lên nép vào thật sát
làm tôi không còn cách chạy thoát.
Có lần, từ phía mặt hồ kia
bỗng vọng lên tiếng hú não nề.
Và trên trời ngôi sao sáng rực
xẹt qua đầu chúng tôi cùng lúc,
tựa như là chính tiếng than van
từ mặt hồ nghe thấy đã mang
luồng ánh sáng lạ lùng sáng chói.

– Cái gì thế? Tiểu thư khẽ hỏi.

– Thưa cô, đó là một linh hồn
vừa được bay lên chốn thiên đường.

Nói xong tôi làm dấu thánh giá.
Nàng cũng làm như tôi, thật lạ,
vừa ngửa cổ lên trời hồi lâu,
vẻ trầm ngâm suy tưởng đâu đâu.
Rồi quay lại bên tôi, nàng hỏi:

– Tôi nghe có lời thiên hạ nói
các mục đồng phù thủy đúng không?

– Thưa không. Nhưng chúng tôi mục đồng
gần trăng sao hơn người dưới đó
nên chúng tôi hiểu biết rất rõ
những sự việc xảy ra trên trời.

Nàng vẫn nhìn lên cõi xa khơi,
đầu tựa vào lòng bàn tay nhỏ,
vai khoác áo da cừu tôi đó,
trông nàng như mục đồng thiên cung.

– Ôi nhiều sao quá! Đẹp lạ lùng!
Nhiều tôi chưa bao giờ từng thấy.
Thế mục đồng biết các sao ấy
tên là gì xin kể tôi nghe?

– Biết chứ ạ, thưa cô, này nhe!
Ngay trên đầu, Con đường thánh Jacques (la Voie lactée, dải Ngân Hà)
Chạy từ Pháp sang Tây Ban Nha,
thánh Jacques de Galice vạch ra
chỉ cho Charlemagne dũng cảm
đánh giặc Sarrasins, đại thắng.
Xa hơn, Chiếc xe chở linh hồn (la Grande Ourse, sao Bắc Đẩu)
với bốn bánh xe sáng rực hơn.
Ba ngôi kéo trước: Ba con vật (les Trois Bêtes)
và có một ngôi sao nhỏ nhất
ở ngay sát ngôi sao thứ ba
là Người đánh xe đấy cô à. (le Charretier)
Cô có thấy chùm sao rơi rụng
nơi chiếc xe ở không xa chúng?
Đấy là những linh hồn lạc sai
Thượng Đế không cho ở gần Ngài…
Xin tiểu thư đảo mắt nhìn thử
ngay ở phía dưới một chút nữa
là sao Bừa cào, hay Ba vua. (Râteau hay Orion, sao Sâm)
Mục đồng chúng tôi dùng coi giờ.
Lúc này quá nửa đêm rồi đó.
Cũng hướng Nam, nhìn tay tôi trỏ,
phía dưới, sao Jean de Milan,
ngọn đuốc sáng của các tinh hằng. (Sirius)
Về sao đó, mục đồng thường kể:
Jean de Milan, một đêm biệt lệ
cùng được mời như sao Ba vua
và còn có mặt cả sao Rua (la Poussinière, la Pléiade)
đến dự lễ cưới ngôi sao bạn.
Sao Rua một mạch vội đi thẳng,
theo con đường cô thử nhìn lên
ở chỗ rất cao tuốt phía trên.
Sao Ba vua theo con đường tắt,
phía bên dưới, đã mau kịp bắt,
riêng có mỗi anh chàng Milan
vì lười biếng cứ thích ngủ lăn
bị bỏ quên lại còn nổi giận.
Chàng quăng cây gậy quyết ngăn chận.
Bởi thế, tên chòm sao Ba vua
còn gọi là Chiếc gậy đấy cô,
gậy Jean de Milan cô ạ…
Nhưng ngôi sao đẹp hơn tất cả
là ngôi sao chúng tôi, Mục đồng, (Étoile du Berger)
nó soi đường từ phía cao không
để chúng tôi lùa cừu ra bãi
và xua về khi hoàng hôn lại.
Chúng tôi gọi sao Maguelonne,
chạy theo Pierre de Provence (Saturne, Thổ Tinh)
nàng bám theo chàng mong đợi mãi
bảy năm một lần kết hôn lại.

– Thế vậy hả? lại chuyện không ngờ,
các vì sao cưới hỏi nữa cơ?

– Có chứ ạ, kính thưa cô chủ.

Và trong khi tôi giải thích đủ
những nghi thức hôn lễ vì sao,
thì tôi thấy có một vật nào
nhẹ nhàng, mịn màng, tươi mát lạ
đè lên vai tôi êm ái quá.
Thì ra nàng, buồn ngủ ấy mà.
Dải đăng ten, mái tóc mượt mà
những gợn sóng ôi sao tuyệt thế.
Nàng ngồi yên không lay động nhẹ,
đầu cứ tựa sát vào vai tôi
cho đến khi những ánh sao trời
đã bắt đầu mờ dần gợn nhỏ
theo ánh sáng bình minh vừa ló.
Còn tôi, chỉ dám trộm nhìn nàng,
trong đáy lòng rộn mấy xốn xang,
nhưng vẫn giữ tâm hồn thanh khiết
vì đêm sáng vô cùng diễm tuyệt
bao giờ cũng gợi tôi nghĩ suy
về những điều cao đẹp diệu kỳ.
Chung quanh chúng tôi muôn tinh tú
vẫn tiếp tục hành trình vũ trụ
ngoan ngoãn, lặng thầm như đàn cừu,
và đôi khi cảm tưởng trong đầu
giữa số kia, có ngôi sáng nhất,
trên con đường vô tình lạc mất
đến dựa vai tôi ngủ giấc ngon lành…

Nguyễn Tường
Forest Hills, New York
September 06, 2014

Bảnh Thật

TÔI CÓ MỘT GIẤC MƠ

Hôm nay, tôi hân hoan vui sướng
có mặt cùng các bạn nơi đây
trong một sự kiện mà sau này
sẽ ghi vào lịch sử mãi mãi
như một cuộc tuần hành vĩ đại
vì tự do dân chúng Hoa Kỳ.
Trước đây, một người Mỹ uy nghi-
mà tượng Người, ta đang dưới bóng-
đã ký bản Tuyên ngôn Giải phóng
cho những người Nô lệ lầm than.
Văn kiện này như ngọn hải đăng
tỏa ánh sáng dẫn soi hy vọng
cho hàng triệu da đen đang sống
khô héo trong ngọn lửa bất công.
Nó đã đến như ánh rạng đông
rộn rã xua tan đi bóng tối
kiếp nô lệ da đen nhức nhối.
Nhưng mãi đến một trăm năm sau
số kiếp da đen chẳng khác nhau,
vì quyền tự do chưa hưởng được.
Một trăm năm sau, còn lê bước
do lòng kỳ thị và xích xiềng
của tinh thần phân biệt triền miên.
Trăm năm sau, da đen vẫn sống
trên hoang đảo của sự nghèo túng
giữa một đại dương của phồn vinh.
Một trăm năm sau, người da đen
vẫn sống tàn úa trong góc xó
của xã hội Mỹ và qua đó
họ nhận ra mình bị lưu đày
ngay chính trên quê hương mình đây.
Hôm nay chúng ta gặp nhau để
phô bày ra sự ô nhục ấy.
Trong một ý nghĩa chẳng mơ hồ
chúng ta tập họp tại thủ đô
như để đòi lại một món nợ.
Khi những kiến trúc sư chế độ
viết nên những lời lẽ hùng hồn
cho bản Hiến Pháp và Tuyên ngôn (Độc lập)
họ đã công bố những cam kết
mà chúng ta, mọi người Mỹ biết,
là những người được thừa hưởng phần.
Lời hứa ấy với mọi người – vâng,
người da đen cũng như da trắng-
được bảo đảm “quyền bất khả nhượng”
là “quyền được sống, được tự do,
và mưu cầu hạnh phúc” ấm no…
Nay là lúc thực hiện dân chủ.
Nay là lúc để mà mọi thứ
từ thung lũng hoang tàn tối tăm
tiến tới con đường sáng chói chang;
từ kỳ thị tách lìa đơn độc
đến tôn trọng công bằng chủng tộc.
Nay là lúc vực đất nước ta
khỏi vũng lầy phân biệt xấu xa
mà xây trên nền đá vững chãi
của mối tình huynh đệ mãi mãi.
Đã đến lúc biến sự công bằng
trở thành hiện thực cho người dân,
công bằng mà ngày xưa đã hứa,
cho những con dân của Thiên Chúa…
Hãy đến Mississippi, Alabama;
đến South Carolina, Georgia;
đến Louisiana, khu ổ chuột,
đến phương Bắc nghèo, khu biệt lập
để biết rằng có thể đổi thay.
Tôi muốn nói với các bạn đây.
Chớ đắm mình trong vùng tuyệt vọng.
Và ngay cả khi trong cuộc sống
phải đối đầu muôn vạn đắng cay
cả hôm nay lẫn cả ngày mai,
tôi vẫn ôm giấc mơ bền bĩ.
Giấc mơ khởi từ giấc mơ Mỹ.
Tôi có giấc mơ, rồi một ngày
khi người dân trên đất nước này
trỗi dậy trong mình niềm xác tín:
“Đây chân lý vẹn toàn, chân chính:
Mọi người đều bình đẳng như nhau
khi sinh ra mãi tới về sau.”
Tôi có giấc mơ, rồi một ngày
trên ngọn đồi Georgia hôm nay
con gái con trai dân nô lệ
ngồi quanh bên bàn ăn huynh đệ
cùng con cái của các chủ nô.
Trên vùng hoang mạc, tôi ước mơ
Mississippi thôi bức bối
vì áp bức, bất công tuôn dội
sẽ chuyển thành ốc đảo tự do
và công bằng áo ấm, cơm no.
Tôi có giấc mơ, rồi ngày đó
bốn đúa con tôi nay còn nhỏ
sẽ sống trong đất nước hài hòa
không bị đánh giá bởi màu da,
mà bởi tính cách riêng của chúng.
Hôm nay, trước mọi người đang đứng
tôi nói tôi có một giấc mơ…
Tôi có giấc mơ tự bao giờ
rồi một ngày mọi miền thung lũng
sẽ được nâng cao lên vùng trũng,
mọi núi đồi sẽ bạt xuống ngang,
chỗ lồi lõm sẽ được san bằng,
chỗ quanh co biến thành ngay ngắn,
và Đức Chúa vinh quang hiển thắng
để mọi loài xác thịt ngất ngây
cùng chiêm ngưỡng vinh quang tràn đầy…
Nguyện từ New Hampshire rừng núi
từ những đỉnh đồi cao vang dội
tiếng chuông tự do dậy vang lên.
Nguyện từ New York đất Vương quyền (Empire State)
những rặng núi uy nghi mầu mỡ
tiếng chuông tự do reo mừng rỡ.
Nguyện đỉnh núi Allegheny
của Pennsylvania vang đi
tiếng chuông tự do ngày đã tới.
Nguyện đỉnh Rockies cao vời vợi
tuyết trắng ngần Colorado
vang tiếng chuông báo tin tự do.
Nguyện từ những sườn đồi trùng điệp
tiếng chuông Cali. vang truyền tiếp
ngày tự do đã đến đây rồi.
Nguyện tiếng chuông tự do khắp nơi.
Khi tiếng chuông tự do vang dậy
và chúng ta để chúng vang vậy-
vang dậy khắp từ mọi thôn làng
từ mọi thành phố, mọi tiểu bang,
chúng ta có thể làm ngày ấy
như gió mau về, ngày mau tới
cho con dân Thiên Chúa Hoa Kỳ –
người da đen, da trắng bất kỳ,
người Do thái, ngoại bang bất kể,
người Công giáo, Kháng cách cũng thế-
sẽ nắm tay cùng hát bài ca:
“Cuối cùng tự do đã về ta!
Cuối cùng tự do ta đã có!
Chúng ta cùng tạ ơn Thiên Chúa,
cuối cùng chúng ta được tự do!”

Nguyễn Tường chuyển
New York City Nov 05, 2012

I am happy to join with you today in what will go down in history as the greatest demonstration for freedom in the history of our nation.

Five score years ago, a great American, in whose symbolic shadow we stand today, signed the Emancipation Proclamation. This momentous decree came as a great beacon light of hope to millions of Negro slaves who had been seared in the flames of withering injustice. It came as a joyous daybreak to end the long night of their captivity.

But one hundred years later, the Negro still is not free. One hundred years later, the life of the Negro is still sadly crippled by the manacles of segregation and the chains of discrimination. One hundred years later, the Negro lives on a lonely island of poverty in the midst of a vast ocean of material prosperity. One hundred years later, the Negro is still languished in the corners of American society and finds himself an exile in his own land. And so we’ve come here today to dramatize a shameful condition.

In a sense we’ve come to our nation’s capital to cash a check. When the architects of our republic wrote the magnificent words of the Constitution and the Declaration of Independence, they were signing a promissory note to which every American was to fall heir. This note was a promise that all men, yes, black men as well as white men, would be guaranteed the “unalienable Rights” of “Life, Liberty and the pursuit of Happiness.” It is obvious today that America has defaulted on this promissory note, insofar as her citizens of color are concerned. Instead of honoring this sacred obligation, America has given the Negro people a bad check, a check which has come back marked “insufficient funds.”

But we refuse to believe that the bank of justice is bankrupt. We refuse to believe that there are insufficient funds in the great vaults of opportunity of this nation. And so, we’ve come to cash this check, a check that will give us upon demand the riches of freedom and the security of justice.

We have also come to this hallowed spot to remind America of the fierce urgency of Now. This is no time to engage in the luxury of cooling off or to take the tranquilizing drug of gradualism. Now is the time to make real the promises of democracy. Now is the time to rise from the dark and desolate valley of segregation to the sunlit path of racial justice. Now is the time to lift our nation from the quicksands of racial injustice to the solid rock of brotherhood. Now is the time to make justice a reality for all of God’s children.

It would be fatal for the nation to overlook the urgency of the moment. This sweltering summer of the Negro’s legitimate discontent will not pass until there is an invigorating autumn of freedom and equality. Nineteen sixty-three is not an end, but a beginning. And those who hope that the Negro needed to blow off steam and will now be content will have a rude awakening if the nation returns to business as usual. And there will be neither rest nor tranquility in America until the Negro is granted his citizenship rights. The whirlwinds of revolt will continue to shake the foundations of our nation until the bright day of justice emerges.

But there is something that I must say to my people, who stand on the warm threshold which leads into the palace of justice: In the process of gaining our rightful place, we must not be guilty of wrongful deeds. Let us not seek to satisfy our thirst for freedom by drinking from the cup of bitterness and hatred. We must forever conduct our struggle on the high plane of dignity and discipline. We must not allow our creative protest to degenerate into physical violence. Again and again, we must rise to the majestic heights of meeting physical force with soul force.

The marvelous new militancy which has engulfed the Negro community must not lead us to a distrust of all white people, for many of our white brothers, as evidenced by their presence here today, have come to realize that their destiny is tied up with our destiny. And they have come to realize that their freedom is inextricably bound to our freedom.

We cannot walk alone.

And as we walk, we must make the pledge that we shall always march ahead.

We cannot turn back.

There are those who are asking the devotees of civil rights, “When will you be satisfied?” We can never be satisfied as long as the Negro is the victim of the unspeakable horrors of police brutality. We can never be satisfied as long as our bodies, heavy with the fatigue of travel, cannot gain lodging in the motels of the highways and the hotels of the cities. We cannot be satisfied as long as the negro’s basic mobility is from a smaller ghetto to a larger one. We can never be satisfied as long as our children are stripped of their self-hood and robbed of their dignity by signs stating: “For Whites Only.” We cannot be satisfied as long as a Negro in Mississippi cannot vote and a Negro in New York believes he has nothing for which to vote. No, no, we are not satisfied, and we will not be satisfied until “justice rolls down like waters, and righteousness like a mighty stream.”¹

I am not unmindful that some of you have come here out of great trials and tribulations. Some of you have come fresh from narrow jail cells. And some of you have come from areas where your quest — quest for freedom left you battered by the storms of persecution and staggered by the winds of police brutality. You have been the veterans of creative suffering. Continue to work with the faith that unearned suffering is redemptive. Go back to Mississippi, go back to Alabama, go back to South Carolina, go back to Georgia, go back to Louisiana, go back to the slums and ghettos of our northern cities, knowing that somehow this situation can and will be changed.

Let us not wallow in the valley of despair, I say to you today, my friends.

And so even though we face the difficulties of today and tomorrow, I still have a dream. It is a dream deeply rooted in the American dream.

I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: “We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal.”

I have a dream that one day on the red hills of Georgia, the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at the table of brotherhood.

I have a dream that one day even the state of Mississippi, a state sweltering with the heat of injustice, sweltering with the heat of oppression, will be transformed into an oasis of freedom and justice.

I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.

I have a dream today!

I have a dream that one day, down in Alabama, with its vicious racists, with its governor having his lips dripping with the words of “interposition” and “nullification” — one day right there in Alabama little black boys and black girls will be able to join hands with little white boys and white girls as sisters and brothers.

I have a dream today!

I have a dream that one day every valley shall be exalted, and every hill and mountain shall be made low, the rough places will be made plain, and the crooked places will be made straight; “and the glory of the Lord shall be revealed and all flesh shall see it together.”2

This is our hope, and this is the faith that I go back to the South with.

With this faith, we will be able to hew out of the mountain of despair a stone of hope. With this faith, we will be able to transform the jangling discords of our nation into a beautiful symphony of brotherhood. With this faith, we will be able to work together, to pray together, to struggle together, to go to jail together, to stand up for freedom together, knowing that we will be free one day.

And this will be the day — this will be the day when all of God’s children will be able to sing with new meaning:

My country ’tis of thee, sweet land of liberty, of thee I sing.

Land where my fathers died, land of the Pilgrim’s pride,

From every mountainside, let freedom ring!

And if America is to be a great nation, this must become true.

And so let freedom ring from the prodigious hilltops of New Hampshire.

Let freedom ring from the mighty mountains of New York.

Let freedom ring from the heightening Alleghenies of Pennsylvania.

Let freedom ring from the snow-capped Rockies of Colorado.

Let freedom ring from the curvaceous slopes of California.

But not only that:

Let freedom ring from Stone Mountain of Georgia.

Let freedom ring from Lookout Mountain of Tennessee.

Let freedom ring from every hill and molehill of Mississippi.

From every mountainside, let freedom ring.

And when this happens, and when we allow freedom ring, when we let it ring from every village and every hamlet, from every state and every city, we will be able to speed up that day when all of God’s children, black men and white men, Jews and Gentiles, Protestants and Catholics, will be able to join hands and sing in the words of the old Negro spiritual:

Free at last! Free at last!

Thank God Almighty, we are free at last!

THẰNG KHÙNG

(Thanh Ngang Trên Thập Tự Giá)
Phùng Quán ghi theo lời kể của Nguyễn Tuân
(Nguyễn Tường chuyển thành văn vần)

Một buổi trưa, đang ngồi đun bếp,
có tiếng ai mở cửa vô nhà.
Ngẩng nhìn lên, tôi lặng ngẩn ra:
-Trời…Tuân! Tôi bật kêu tắc nghẹn.
Phải, Nguyễn Tuân từ đâu xuất hiện.
Mặt vàng ra và chút phù nề.
Cặp mắt kính vòng dây gai xe
thay hai gọng màu đồng xanh rỉ.
Cái miệng vẫn rộng, khi nhìn kỹ,
nhưng không còn tươi tắn như xưa.
Đôi môi vì thiếu máu, nhạt mờ.
Tôi loạng choạng, giựt mình đứng dậy.
Cả hai chúng tôi ôm chặt lấy;
thật không ngờ, phút chốc mười năm.
Qua nước mắt tôi khẽ thì thầm:
“Đã mười năm….Mười năm đẹp nhất…”
Tuân cười buồn: “Cậu không tin chắc
mình hôm nay còn có ngày về?”
“Ừ…, cậu gầy so với trước kia…
Người của mộng mơ và sách vở…
Bị trận đòn này thật quá cỡ…”
Tuân ngồi gần bếp lửa hơ tay,
tiếp lời tôi, huơ những ngón gầy:
“Sức thích nghi con người vô tận,
điều này mãi còn nhiều bí ẩn.”
Tôi thổi cơm, rán cá, nấu canh.
Hai đứa ăn bên bếp ngon lành:
“Nghĩ cho cùng trong họa có phúc.
– Tuân nói – Nhờ vậy mà những lúc
nghiệt ngã nhất ta vẫn sống còn.”
“Cậu thử kể mình nghe được không
mười năm qua cái gì đáng quý?”
Tuân đáp: “Trước hết mình nghĩ kỹ
về quyển sách đang viết dở dang.
Cái thực tế trong suốt mười năm
cho mình thấy nội dung quyển ấy
còn nông cạn, hiền từ biết mấy.
Theo mình nghĩ Dostoievsky
nếu không bị đày ở Sibir
thì tài năng dễ gì được vậy.
Mình tin, nếu giờ ngồi viết lại
quyển sách của mình sẽ khác xa.
Nó sẽ là Kỷ niệm ngôi nhà
những người chết của mình. Hơn nữa
nhờ mười năm qua mà mình đã
tự học được tiếng Nga, đến khi
có thể đọc Dostoievsky.
Nhưng có điều may mắn hơn hết
là trong mười năm qua mình biết
có những người đặc biệt, tuyệt vời.
Mình đơn cử với cậu một người…

“…Anh vào trại trước mình lâu lắm,
bị bắt tội gì mình chẳng nắm.
Người bảo anh ta phạm tội hình (hình sự)
người bảo chính trị; mình không tin.
Dáng anh chẳng giống tên bất hảo,
cũng chẳng ra ông quan lãnh đạo.
Vẻ ngu ngơ, nửa dại, nửa khùng.
Mình cảm giác như khúc củi rừng,
gặp cơn lũ, anh trôi vô trại;
vướng hàng rào nên đành ở lại.
Tuổi bao nhiêu? Đoán đúng chẳng chơi!
Hoặc ba mươi hoặc khoảng năm mươi.
Mặt gầy choắt, rúm ro, tàn tạ
như chiếc bị cói vùi đất đá.
Thân cao nghều, đuồn đuỗn, trơ xương.
Trên người, bộ giẻ rách thảm thương
tám tiết, bốn mùa luân phiên mặc.
Lúc đầu mình tưởng anh câm chắc?
Ít hé môi dù chỉ nhếch cười.
Thật ra anh là kẻ ít lời.
Gặp ai cũng cúi chào cung kính,
nhưng tuyệt nhiên không hề trò chuyện.
Chẳng hiểu sao, mình thấy lạ kỳ
cứ muốn làm quen nếu có khi…
Nhiều lần mình định tâm bắt chuyện,
nhưng anh ta tìm cách lẫn tránh,
chỉ cúi chào, ánh mắt lạ lùng.
Hầu như cả trại viên sống chung,
kẻ dữ nhất cũng thương anh ấy.
Sống ở đây người nào cũng vậy
quà thăm nuôi viên kẹo, cục đường
dành cho anh một chút tình thương.
Trại còn dành cho quyền đặc biệt
đó là được khâm liệm tù chết;
đặc quyền này khó bị cạnh tranh.
Giám thị đặt “Thằng Khùng” tên anh;
hễ tù chết giao cho khâm liệm.
Trong trại viên nhiều tên nguy hiểm
từng đánh anh những lúc mua vui,
thế nhưng khi hắn đã chết rồi
vẫn được anh chăm lo chu đáo.
Anh nấu nước lá rừng, thay áo,
tắm rửa từng thân xác cong queo
y như bà mẹ tắm con yêu.
Lúc kỳ cọ, miệng anh mấp máy
chả biết anh nói gì lúc ấy.
Anh rút mẩu lược gãy trong người,
chải chuốt cho xác chết những ai
đầu còn có một vài lọn tóc.
Rồi kiếm bộ đồ nào đẹp nhất
mặc vào xong liệm xác áo quan
đồ còn lại, anh cuộn đàng hoàng,
dùng làm gối kê đầu người chết.
Gặp tù nghèo không còn gì hết,
anh đẽo khúc cây để gối đầu.
Khi đã xong thủ tục trước sau
anh quỳ gối hôn lên trán họ
và bật khóc nghẹn ngào, nức nở.
Khóc thảm thương đến độ mọi người
đi ngang qua cảm giác rằng đây
là người thân anh em ruột thịt.
Với tù nào anh không phân biệt.
Một lần giám thị phải la rằng:
“Thằng tù này mày có quen chăng
mà khóc cứ như là cha chết?”
Anh khúm núm chấp tay cho biết:
“Thưa cán bộ, khóc giả ấy mà.
Không khóc vong ấy biến thành ma
sẽ lẩn quẩn, lanh quanh trong trại.
Cán bộ coi chừng sẽ bị hại.
Lúc hắn sống, cán bộ có quyền
nhưng nay chết thành một vong linh
cán bộ muốn xích chân không dễ.”
Thằng khùng này nói nghe có lý.
Giám thị cho nó khóc tự do.
Mình không tin anh khóc giả vờ,
bởi lúc khóc khuôn mặt vàng úa
nhăn nhúm kia nước mắt tuôn đổ.
Cả thân hình gầy guộc run lên
mình cảm giác tấm giẻ khoác trên
cũng khóc theo trong từng lẩy bẩy…
Có tình thương vô vàn trong ấy.
Nghe tiếng khóc anh cả những người
thuộc hàng chai sạn, bụng đười ươi
“mặt bù loong, đầu chày, đít thớt”
cũng thấy đôi mắt rơm rớm nước.
Chỉ nỗi đau chân thật con người
mới đủ sức lay động tim thôi.
Mình nghĩ ngợi nhiều về anh ấy.
Hỏi con người này là ai vậy?
Một thằng khùng hay kẻ từ tâm
xứng đáng danh của bậc hiền nhân?
Rồi có lần lùa trâu dầm nước
mình và anh ta cùng chung bước.
Trời nóng như lò lửa hập hầm.
Bãi sông đầy cát sỏi nóng ran.
Trên bãi mọc độc thân cây mủng
lá xác xơ trải dài tán bóng
rộng cỡ bằng tấm chiếu cá nhân.
Người vệ binh ôm súng canh chừng
dưới lùm cây bên bờ dốc đứng.
Anh và mình cùng ngồi trú bóng
dưới gốc mủng quan sát đàn trâu
mảng bóng hẹp, ngồi đấu lưng nhau.
Anh lên tiếng, đầu không quay lại:
“Anh Tuân này, sống đây trong trại
– không rõ sao anh biết tên tôi-
Anh thèm thứ gì nhất trên đời?
Tôi trả lời: “Thèm đọc sách nhất.”
Nói xong, trong đầu tôi bất chợt
nghĩ anh chưa thấy sách bao giờ
không chừng chưa biết cả i tờ.
Anh hỏi: “Nếu bây giờ có sách
tác giả nào anh thích đọc nhất?”
Lần nữa mình buột miệng: “Voltaire!”
Nói xong, mình nghĩ lại hơi quê;
nói với anh này thì cũng giống
mình đang nói với gốc cây mủng.
Nhưng nhu cầu có dịp chuyện trò
cũng như là áo ấm, cơm no…
Đôi lúc không cần có ai hiểu.
Đó là tâm tư chàng nát rượu
Marmeladov một lần kia
bất giác nói lên hết những gì
niềm tủi nhục bao lâu nung nấu
với người vẩn vơ trong quán nhậu
mà nhà văn Dostoievsky
đã miêu tả trong tác phẩm kia
là quyển Tội Ác Và Trừng Phạt.
Anh ngồi đó, không rời ánh mắt
nhìn mặt sông lóa nắng ngoài kia:
“Trong các tác phẩm của Voltaire
tác phẩm nào anh thích đọc nhất?”
Mình sửng sốt nhìn anh một chặp,
và trong đầu suy nghĩ lạ lùng:
có ai đang ngồi chỗ này không…
Mình nhớ tay cùng phòng hồi trước
ở đài phát thanh, dân đại học
hắn đọc tên nhạc sĩ Chopin (Sô Panh)
thành ra là nhạc sĩ Cho Pin (Cho Pin)
Tôi trả lời: “Thích nhất Candide.”
Nghe tôi nói anh liền hỏi tiếp:
“Anh thích đọc Candide giờ không?”
Mà thôi, anh khỏi đọc mất công…
Tôi sẽ đọc cho anh nghe nhé.”
Rồi anh cứ đều đều, nhè nhẹ
đọc nguyên bản Candide cho nghe.
Giọng như cha cố Pháp xưa kia
ở trường Providence mình học.
Mình cứ nhìn vào anh chòng chọc
cái miệng kia rúm ró, răng vàng
như nhìn vào phép lạ vừa đang.
Mắt không rời dòng sông lóa nắng
tưởng như anh đang đọc nguyên bản
truyện Candide chép trên mặt sông…
Khi anh đọc câu cuối vừa xong
cũng là lúc trại vang tiếng kẻng
giờ lùa trâu về chuồng đã điểm.
Người vệ binh ra lệnh trên kia:
“Hai đứa mau xuống lùa trâu về!”
“Thôi lùa trâu lên bờ!” anh nói.
Khi lội ra giữa sông, mình hỏi:
“Tôi rất muốn biết anh là ai?”
Vừa lùa đàn trâu, anh trả lời:
“Là Thanh Ngang Trên Thập Tự Giá.”
Anh dặn tôi: “Đừng nói gì cả
với ai về câu chuyện vừa rồi.”
Khi có bóng vệ binh đến nơi,
bộ mặt anh bỗng nhiên thay đổi
– ngu ngơ, đần độn, đầu gầm cúi.

Cuối năm đó mình có nghe tin
nhờ chuyện kháo của các trại viên
rằng anh ta đang lâm bệnh nặng:
“Thằng Khùng chắc lần này thẳng cẳng.
Nếu bọn mình có đứa đi đoong
liệu còn ai khâm liệm nữa không
và ai khóc vài câu tống tiễn?…”
những người tù buồn rầu kháo chuyện.
Mình xin giám thị trại thăm anh.
Giám thị hỏi: “Anh có từng quen
hay là bạn thằng này từ trước?”
Mình nói: “Cùng lùa trâu dầm nước
nên chúng tôi cũng chút quen nhau.”
Cán bộ đồng ý cho mình vào
lính theo bên, súng đeo lủng lẳng.
Anh nằm đó, khu người bệnh nặng.
Tấm thân gầy dán chặt trên giường
mắt nhắm nghiền, sâu trũng, lên cơn
chốc chốc lại co người giật giật…
Mình gọi mấy lần, anh mở mắt
nhìn chằm chằm mình; trên khóe môi
rúm ró kia thoáng một nét cười.
Nước mắt mình tự nhiên rơi xuống,
anh liếm mấy giọt vừa rơi trúng,
miệng thều thào: “Tuân ở lại đây…
tôi chắc không qua khỏi lần này…
hãy đưa tay cho tôi nhờ giúp…”
Anh nắm chặt tay mình một lúc.
Một tay anh lùng sục khắp nơi
trên mớ đống giẻ rách tả tơi
rồi lấy ra một viên than bếp
đã mài nhẵn như viên phấn viết.
Anh cố gắng hết sức bình sinh
viết chữ NHẪN lên bàn tay mình.
Viết xong, anh hoàn toàn kiệt sức
rớt viên than, lên cơn co giật.
Người lính canh tỏ ý nghi ngờ
cho đây là ám hiệu trở cờ
liền dẫn mình lên gặp giám thị.
Giám thị nói: “Anh phải giải nghĩa
cái hình nguệch ngoạc này là gì?
Phải thành khẩn khai báo mau đi.
Nếu không tôi biệt giam tức khắc.”
Mình nói: “Thật ra tôi không chắc.
Anh ta bảo đây là lá bùa
để xua đuổi tật bệnh, tà ma.”
Nghe có lý, ông tha về lán…

(New York City, August 12, 2011)

THẰNG KHÙNG*
(Thanh Ngang Trên Thập Tự Giá)
Phùng Quán ghi theo lời kể của Nguyễn Tuân**
* Thằng Khùng trong tù này là Cha Chính Vinh, tức là Linh mục Gioan Lasan Nguyễn Văn Vinh (1912-1971) của Nhà thờ lớn Hà Nội.)
** Nguyễn Tuân có bút hiệu là Tuân Nguyễn. Anh vẫn muốn giữ tên mình làm bút hiệu nhưng vì đã có nhà văn Nguyễn Tuân, tác giả “Vang Bóng Một Thời” nên anh đành đổi ngược là Tuân Nguyễn.

CHÀO NGƯỜI TƯ DO
Nguồn https://www.facebook.com/danlambaovn/posts/363299817058676

Thư Giáng Sinh năm nay tôi thích.
Nó như một câu chuyện Giáng Sinh,
nhưng chuyện không phải ở nước mình
mà trên Biển Đông, tháng 10 mới.
Đối với tôi, lá thư nói tới
những gì đẹp nhất về Giáng Sinh,
về tính cách Mỹ, giá trị riêng
mà đất nước chúng ta theo đuổi –
không chỉ cho mình mà nhân loại,
nhiều người kém may mắn quanh đây.
Lá thư ấy của John Mooney
gửi từ trên hàng không mẫu hạm (Midway)
cho cha mẹ anh và bè bạn,
ngày 15 tháng 10, 82.
Lá thư ý nghĩa nhất năm nay.

“Ba má thương, chúng con phát hiện
một chiếc thuyền lênh đênh trên biển,
chúng con vội giúp họ tức thì.
Sáu mươi lăm người Việt lâm nguy.
Mất gần hai giờ khá vất vả
mới đưa họ lên tàu tất cả,
và thủ tục sức khỏe, giấy tờ.
Sau đó họ ăn uống, nhận đồ.
Hiện họ đang nghỉ trên khoang chứa,
hình như trẻ em chiếm đa số,
đang ngồi ngạc nhiên trước TV
xem phim “Star Wars” cách say mê.
Chúng con đến, thuyền sắp chìm xuống,
trên biển 5 ngày, không nước uống.
Nói chung, chỉ thêm một hai ngày
tình cảnh rất nguy các em này.
Con nghĩ rồi chuyện này cũng tốt
mặc dù đã gây nhiều sửng sốt,
nhưng để chúng ta hiểu tại sao
mình làm điều theo đuổi bấy lâu
và điều ấy thật sự quan trọng.
Ý con muốn nói sự lựa chọn
can đảm của cha mẹ các em
dám đi vượt biển với con thuyền
rò rỉ, mong manh mong người vớt.
Quá nhiều rủi ro và nguy ngập!
Nhưng rõ ràng họ dám liều mình
hơn sống với cộng sản yêu tinh.
Năm nay, chúng ta nhiều rắc rối,
nào xăng cao, khó mua xe mới
hay những thứ tiện nghi đang cần…
nhưng con thật chưa thấy chiếc thuyền
rò rỉ bấp bênh nào trốn chạy
rời Cali. tìm Nga ngoài đấy…
Sau khi người tỵ nạn lên tàu,
con có chụp vài tấm ảnh màu,
nhưng thường không mang máy chuyên nghiệp
để chụp được tấm hình rõ nét –
tấm hình ấy khắc sâu trí con…
Khi họ đến gần chiếc tàu hơn
tất cả vẫy tay, cố hét to,
“Chào thủy thủ Mỹ! Người Tự do!”
Con thấy nghẹn ngào và đau lắm
khi nhìn chiếc thuyền đầy sắp đắm.
Nhưng con thực sự thấy tự hào,
mình là người Mỹ, sướng làm sao.
Thủy thủ đều vẫy tay, hò hét,
cố kìm nén không muốn ai biết
rằng nước mắt mình đang tuôn rơi.
Anh đại úy bên con buột lời:
“Hôm nay ngày phát lương ý nghĩa.”
(Ngày đang lãnh lương, thưa ba mẹ) –
Con nghĩ khó ai nói hay hơn.
Điều này nhắc chúng ta nhớ luôn
về biểu tượng xưa nay nước Mỹ,
nơi dân khắp nơi mong đến chỉ
tìm tự do (phẩm giá con người).
Con biết chúng ta đông lắm rồi,
thêm người vào, sẽ thêm khó khăn
trong lúc thất nghiệp chưa được ngăn,
còn cưu mang người tỵ nạn đến,
nhưng con chỉ thành tâm cầu nguyện
chúng ta có chỗ cho mọi người.
Xã hội Mỹ độc đáo tuyệt vời,
gồm người bị bỏ rơi các nước,
từ các cuộc chiến, vùng áp bức,
nhưng chúng ta mạnh, có tự do.
Chúng ta giống nhau, dù từ đâu
là luôn tin nền tự do ấy.
Con hy vọng có chỗ như vậy
cho dù người nữa từ Ba Lan
hay từ vùng Afganistan
hay ai đó cần một nơi chốn…
mà họ không lo sống thiếu thốn
hay sợ tiếng gõ cửa đêm hôm…
và nơi những ai thật sự mong
tìm tự do, danh dự, nhân phẩm
cho gia đình mình một tổ ấm
để cuối cùng nhìn thấy giấc mơ
thành hiện thực và cái may cơ
được học thành tài làm bác sĩ,
ông chủ, phi công hay lính thủy.
Con rất thương ba má. (ký) John.

Tôi nghĩ lá thư không thể hơn.
Dù thế nào chăng, phi thường thật,
người Mỹ không những được vật chất
mà cả lòng nhân ái bao la-
tinh thần Giáng Sinh thấy quanh ta
biến Mỹ thành ngọn đèn hy vọng
trong một thế giới nhiều bất ổn;
cũng nhờ hào phóng, nhân ái này
nên Giáng Sinh không những năm nay
mà còn với các Giáng Sinh đến
thành đặc biệt với ai yêu mến
coi đặc ân được làm người Mỹ
là món quà cho mình, rất quý.
(Trích từ bài diễn văn chúc mừng Giáng Sinh Tổng thống Ronald Reagan đọc trên radio ngày 25 tháng Mười Hai, 1982)
Tôi thường nghĩ Thiên Chúa an bài
cho ai đặc biệt sống nơi này –
những người yêu tự do, can đảm
đến sẵn sàng hy sinh tính mạng
để tự do, dù bỏ quê hương;
những người dám sống theo châm ngôn,
“Nơi nào tự do, đó tổ quốc!”
Hàng triệu anh hùng từ các nước
gặp cuộc sống tốt hơn trước đây
ở nước tự do, cơ hội này.
Trong đó, có ông bà cố tôi
Michael, Catherine qua đời,
họ đến trước khi có Bức Tượng. (Nữ Thần Tự Do)
Với họ, hải đăng và phần thưởng
chính là tự do có hôm nay.
Tượng Nữ Thần Tự Do, mong thay,
sẽ gọi ai yêu mến tự do
ở nơi đây và khắp địa cầu.
Tôi nghĩ sáu mươi lăm người Việt
lời chào người cứu mình thoát chết,
“Chào thủy thủ Mỹ! Người Tự Do!”
Tất cả chúng ta hãy hô to,
hỡi những ai chuẩn bị mừng lễ
chào Thần Tự Do tròn thế kỷ,
hô rõ, “Chào Nữ Thần Tự Do!”
hô thật rõ và hô thật to,
“Nơi nào tự do, đó tổ quốc!”
(Trích từ lời tựa Tổng thống Ronald Reagan viết cho cuốn sách về tượng Nữ thần Tự do)
Các bạn biết, một phần Bạch Ốc,
nơi tổng thống sống với gia đình.
Trên có cửa sổ tôi thích nhìn
cảnh bên ngoài vào mỗi sáng sớm.
Từ khuôn viên, có thể nhìn tận
đến Tượng Tổng thống Washington,
đến Mall, Đài Tượng Jefferson.
Nhưng vào các sáng ít ẩm ướt,
có thể nhìn sông Potomac,
cả đến bờ biển Virginia.
Có người nói Lincoln thấy xa
chỗ trận Run Bull khói nghi ngút.
Tôi chỉ thấy những cảnh rất thực:
cỏ bên sông, xe cộ trên đường
mọi người đi làm tự tinh sương,
thỉnh thoảng một thuyền buồm đang lượn.
Đó, đôi khi trầm tư mặc tưởng,
tôi nghĩ về chuyện tám năm qua.
Và hình ảnh lại cứ hiện ra
trên biển cả có con tàu lớn,
thủy thủ và đoàn người tỵ nạn.
Ngược lại những năm đầu 80,
lúc vượt biên cao điểm dòng người.
Trên Midway, hàng không mẫu hạm,
trên Biển Đông con tàu tiến thẳng
chàng thủy thủ, cần mẫn, thông minh.
Như phần lớn thủy thủ bạn mình,
họ phát hiện con thuyền sắp đắm.
Chen chúc trong thuyền, người tỵ nạn
hy vọng đến nước Mỹ tự do.
Tàu Midway thả những transport,
rước họ lên an toàn, thoát nạn.
Khi biết mình giờ đây chắc chắn,
một người thấy chàng, chào thật to:
“Chào thủy thủ Mỹ! Người Tự Do!”
Khoảnh khắc nhỏ, nhưng ý nghĩa lớn,
khoảnh khắc ấy còn mãi ghi đậm
trong lá thư và trong tim mình.
Khi đọc lá thư, tôi khó quên.
Và đó là hình ảnh người Mỹ,
thập niên 80, cuối thiên kỷ.
Mỹ, lần nữa, ủng hộ tự do.
Tôi biết, thế giới vài năm qua,
về một số khía cạnh nào đấy,
chúng ta khám phá lại điều ấy,
rằng Mỹ luôn ủng hộ tự do.
(Trích từ bài diễn văn chia tay của Tổng thống Ronald Reagan được truyền trực tiếp trên truyền hình và radio trên toàn quốc vào ngày 11, tháng Giêng, 1989)

Nguyễn Tường chuyển thành văn vần
New York City, May 21, 2012